Kinderen die instromen in groep 1 kunnen zich al na een paar weken aan gaan passen aan het niveau van de groep. Het is juist daarom belangrijk om een ontwikkelingsvoorsprong vroegtijdig te herkennen en het onderwijsaanbod gelijk af te stemmen op de behoefte van het kind.
Vroegtijdig signaleren van een ontwikkelingsvoorsprong kan leer- en gedragsproblemen helpen voorkomen. Als vroegtijdig gesignaleerd wordt en het onderwijsaanbod wordt afgestemd op de behoefte van het kind, kan het kind zich ontwikkelen. Dit helpt om een beter zelfbeeld en meer zelfvertrouwen te ontwikkelen.
De verschillende manieren om een beeld te krijgen of er bij instroom naar groep 1 op de basisschool mogelijk sprake is van een ontwikkelingsvoorsprong zijn:
- Overdracht van de voorschoolse opvang naar de basisschool.
- Het eerste kennismakingsgesprek met de ouders. Het is sterk aan te bevelen om het kennismakingsgesprek plaats te laten vinden voordat het kind komt wennen op school. Met behulp van een intake vragenlijst en door goed te luisteren naar ouders kan al veel informatie verkregen worden of er mogelijk sprake is van een ontwikkelingsvoorsprong.
De 'Intakevragenlijst Kleuters' is ontwikkeld door het SLO voor ouders en leerkrachten en heeft als doel alle kinderen vroegtijdig in beeld te brengen. Hierdoor kunnen onderwijs en begeleiding goed afgestemd worden op de ontwikkelingsbehoeften van het individuele kind.
De intake procedure is ontwikkeld door Nora Steenbergen, Yvonne Janssen en Desirée Houkema namens het SLO en biedt naast een handleiding een vragenlijst voor leerkrachten, een vragenlijst voor ouders en (via de website van het SLO) ook een "tool" om de gegevens te verwerken.
De diversiteit in ontwikkeling op het moment dat kleuters aangemeld worden bij een basisschool is groot. Op de verschillende ontwikkelingsgebieden (bijv. cognitief, motorisch, sociaal en emotioneel) kan het verschil zich manifesteren als een achterstand in ontwikkeling ten opzichte van leeftijdgenoten. Eveneens kan het duidelijk worden dat er sprake is van een ontwikkelingsvoorsprong. De voorsprong of achterstand ten opzichte van leeftijdgenoten kan een paar maanden zijn, een jaar, maar ook meerdere jaren. Of er sprake is van een ontwikkelingsvoorsprong of -achterstand kan per ontwikkelingsgebied verschillen (zie ook Asynchrone Ontwikkeling in aandachtsgebied 6).
Ouders hebben de ontwikkeling van hun kind gevolgd en zijn daarom in staat in te schatten waar hun kind staat. Zij hebben hun kind zien functioneren in verschillende omgevingen. Ouders kunnen dus veel informatie geven over hun kind. Voor een school is het meenemen van de deskundigheid van ouders een kans om van begin af aan het onderwijs aan te laten sluiten bij het kind, in het aanbod en in de begeleiding. Dat het kind bij aanvang van de basisschool in beeld is, is belangrijk om een doorgaande ontwikkeling mogelijk te maken. Kleuters kunnen zich heel snel aanpassen en de kans hierop is groter bij kinderen met een ontwikkelingsvoorsprong.